De Bosnische koffie – lokaal bekend als kahva (‘kafa’ of ‘kava’) – is een symbool van gastvrijheid en de ruggengraat van het sociale leven in Bosnië en Herzegovina.
Het woord kahva werd in de talen van de Balkan geïntroduceerd vanuit het Turkse woord kahve, dat op zijn beurt afkomstig is van het Arabische qahwah. Koffie bereikte het Balkanschiereiland vanuit Jemen en Arabië via Istanbul en verspreidde zich door de Ottomanen naar Bosnië.
Van elite naar sociale traditie
Aanvankelijk werd koffie in Bosnië alleen gedronken door de elite, maar al snel groeide het uit tot een sociale gewoonte voor iedereen. De eerste koffiehuizen (kahvane, kafane) verschenen in de čaršija (bazaar) van Sarajevo en groeiden uit tot het hart van het sociale leven. Vanuit het centrum verspreidde deze gewoonte zich naar de mahalas (wijken) van Sarajevo en andere delen van het land. Zo werd Bosnische koffie onmisbaar in elk huishouden.
Het centrum van Sarajevo’s koffiecultuur
Rond de Careva-moskee in Sarajevo bevond zich het centrum van de koffiehandel. Hier werkte het Tahmis-gilde: de Tahmiščije brandden koffie in grote metalen pannen, de šiš, boven open vuur. Tegenwoordig vind je in de Baščaršija nog steeds enkele winkels waar koffie op traditionele wijze wordt gebrand – samen met eeuwenoude koperslagerijen waar meesterlijke kazandžije de bekende koperen koffiesets maken.
De Bosnische koffieset: kahveni takum
Een complete Bosnische koffieset heet een kahveni takum en bestaat uit:
☕ tabla; een koperen dienblad
☕ džezva; een pot met een steel om de koffie te koken
☕ šećerluk; een suikerpotje of bakje voor Turks fruit
☕ fildžani; kleine kopjes zonder oor
Vroeger verschilden de fildžani van mannen en vrouwen: mannen dronken sterke koffie in kleine kopjes (“zo klein als een oog”), terwijl vrouwen vaak grotere kopjes gebruikten en hun koffie milder maakten met wat melk.
Hoe Bosnische koffie wordt bereid
Voor het bereiden van Bosnische koffie gebruik je een šerbetnjak (een kan voor kokend water) en een džezva. De gemalen koffie gaat eerst in de džezva, waarna heet water wordt toegevoegd – niet helemaal tot de rand. De koffie wordt geroerd, kort terug op het vuur gezet tot deze “opkomt”, en daarna even laten rusten. Vervolgens wordt de koffie in de fildžani geschonken. Traditioneel wordt Bosnische koffie geserveerd met een glas water en eventueel Turks fruit of suiker. Zo proef je de pure, volle smaak van de koffie.
De verschillende namen van Bosnische koffie
In Bosnië en Herzegovina bestaan verschillende namen voor koffie, afhankelijk van het moment van de dag:
☕ Razgalica: de eerste koffie van de ochtend; sterk genoeg om je te verfrissen en wakker te maken.
☕ Razgovoruša: wordt later in de ochtend gedronken, om gesprekken en gezelligheid te stimuleren.
☕ Šutkuša: wordt gedronken in de rust van de vroege avond.
☕ Dočekuša: wordt geserveerd wanneer men gasten ontvangt.
☕ Sikteruša: wordt geschonken als subtiel teken dat het tijd is voor gasten om afscheid te nemen.
Bosnische koffie proeven in Sarajevo
Bezoek tijdens je reis naar Sarajevo de Baščaršija, waar de geur van versgebrande koffie de smalle straatjes vult. Hier kun je zelf ervaren hoe koffie in fildžani wordt geschonken en genieten van deze eeuwenoude traditie. De Bosnische koffiecultuur is niet alleen een traditie, maar een unieke culturele beleving; een perfecte manier om het hart en de ziel van Bosnië en Herzegovina te leren kennen. Zie hier alle reizen en de maatwerkreizen van Heart of Bosnia Travel.
De koffie is echt een traktatie en een soort mini belevenis. Sowieso is Bosnië een prachtige ervaring. Binnen een afstand van 100km is er sprake van heel verschillende natuur. Het ene moment doen de bossen en begroeiing denken aan Noorwegen en of Canada. Een klein stukje verder waan je jezelf midden in Toscane.
This provides a solid foundation for understanding the subject.